بلاگر مبتدی: همین الآن تصمیم گرفتم، فردا یه سایت بسازم!

رایتینا: می دونی چطوری باید سایت بسازی؟

بلاگر: اممم.. اره ، کاری نداره.

رایتینا: تا حالا این کار و کردی؟ تجربه‌ای داری؟

بلاگر: نه والا.. ولی خب همه این کار و کردن، پس کار سختی نباید باشه!

رایتینا: درسته همه وبلاگ می تونن درست کنن، اما چند درصد از این همه، تونستن موفق بشن؟

بلاگر: نمی دونم. ولی این رو می دونم که کافیه یه اسم خوب پیدا کنم، دامنه رو ثبت کنم، وردپرس نصب کنم و بعدش د برو که رفتیم!

رایتینا: (با چشمان باز)!

بلاگر: مگه غیر اینه؟

رایتینا: خب معلومه این سایت نیست، بیشتر دفتر خاطراته!

بلاگر: تو که خوب بلدی، بگو باید چه کار کنم؟

رایتینا: قلم و کاغذ داری یا نه؟

بلاگر: اینم لازمه برای وبلاگ؟ (ههه!) اره دارم.

رایتینا: پس یادداشت کن، 13 نکته برای ساختن سایت حرفه ای و موفق که باید بدانیم.

نکته اول: جدی و مصمم باش

قبل از اینکه شروع کنید به انتخاب کردن اسم سایت و پول دادن به دامنه باید فکر این باشید که دقیقاً از سایت چه هدفی دارید و قرار است که این سایت شما را به کجا برساند؟ لزوم این کار هم این است که از اول کار کاملاً جدی و مصمم باشید. اگر می‌خواهید از سایت به عنوان یک دفترچه خاطرات استفاده کنید بهتر است از سر کوچه و لوازم تحریری برای خودتان قلم و کاغذ تهیه کنید.

من زمانی که رایتینا را شروع کردم سعی کردم از همان روز اول، با برنامه‌ریزی دقیق و کاملاً قاطع پیش بروم. برای سایت خودم برنامه‌ای طولانی مدت (حداقل 5 ساله) روی کاغذ نوشتم و با خودم قرار گذاشتم که به همه آنچه که روز اول برای سایت مشخص کردم بعد از 5 سال رسیده باشم.

من دوست داشتم، رایتینا واقعاً سایت فوق‌العاده و کارآمد برای دیگران باشد نه یک دفترچه خاطرات مصور. نوشتن اهداف، مصمم بودن و همچنین تلاش اولین چیزی است که برای ساختن سایت موفق به آن نیاز دارید.

نکته دوم: پرشور و با انگیزه باش

نه تنها من، بلکه همه کسانی که سایت‌های موفقی دارند نمی‌توانند قسم بخورند که سایت فعلی آن‌ها، اولین و آخرین سایتی بوده است که راه‌اندازی کردند. همه ما چندین پروژه شکست خورده در صندوقچه خاطرات خودمان داریم. عمده دلیل این سایت‌های شکست خورده این است که مدیر سایت با وجود اینکه شروع بسیار موفق داشته اما در ادامه مسیر علاقه و اشتیاق خودش را به هر دلیلی از دست داده و سایت را به حال خودش رها کرده است که همانند کشتی میان اقیانوس، بپوسد.

اما چطور می‌توانید فتیله علاقه و اشتیاق خودتان را در مسیر پیشرفت سایت روشن نگه دارید؟

جواب این سؤال در چند کلمه خلاصه می شود: نیچ niche  مورد علاقه خودتان را پیدا کنید !

اما این Niche چیست و باید از کجا آن را خریداری کنید؟

خوشبختانه برای نیچ لازم نیست پولی پرداخت کنید.  نیچ یک مفهوم بازاریابی است و مفهوم عمومی آن چیزی است مانند یک گوشه از جایی یا چیزی .

پس نیچ در بازاریابی و محتوانویسی یعنی یک گوشه ای از بازار یا یک حوزه تخصصی یا یک موضوع را انتخاب کنید که دقیقا مورد علاقه خودتان هم هست یا در مورد آن موضوع خودتان هم کنجکاو هستید که بیشتر بدانید و بعد شروع کنید به ساخت یک سایت در مورد همان نیچی که پیدا کردید .

فکر کنم متوجه شدید چطور می‌توانیم سایتی بسازیم که برای سال‌های طولانی، مدیریت کردن و قرار دادن محتوا در آن را دوست داشته باشیم.

پس باید سایت خودتان را بر اساس موضوعی که به آن علاقه‌مند هستید و از وقت گذاشتن برای آن خسته نمی‌شوید، پایه گذاری کنید. اگر دوست دارید هر روز با تکنولوژی خودتان را سرگرم کنید، سایت ایده آل شما بی‌شک در مورد تکنولوژی باید باشد یا اگر علاقه دارید کارهای هنری را دنبال کنید، مسلماً سایت هنری گزینه اول شما باید باشد.

من خودم عاشقانه یاد دادن و یادگیری و نوشتن و تولید محتوا را دوست داشتم و رایتینا به این شکل متولد شد.

نکته سوم: برنامه‌ریزی داشته باش

می‌دانم که نقشه و برنامه‌ریزی ای که بیشتر ما برای سایت خودمان داریم به این شکل است:

راه‌اندازی سایت —–رسیدن به درآمد!

این نقشه مشکلی ندارد اما به اندازه کافی جامع و کامل هم نیست. به عبارت بهتر مشخص نشده است که چگونه تو می‌توانی سایت خودت را از مرحله اول به مرحله پایانی برسانی! همه کسانی که اولین بار سایت می‌سازند و راه‌اندازی می‌کنند با این مشکل مواجه می‌شوند، تقصیر تو نیست.

پیشنهاد من این است برای سایت خودتان نقشه راهی دقیق ترسیم کنید. به این صورت که دقیقا باید بدانید چه محتوایی، چه ابزاری و چه مشکلاتی ممکن است بر سر راهتان وجود داشته باشد. شما می‌توانید نقشه راهتان را پر از جزئیات مختلف کنید اما این را می‌دانیم که یک نقشه پر از علامت، اطلاعات و نکته نه تنها نمی‌تواند شما را راهنمایی کند بلکه در نهایت باعث گمراهی هم می‌شود. پس به اندازه کافی دقیق باشید نه خیلی زیاد!

نکته چهارم: انتظار هزینه را داشته باش

ساختن سایت مانند ساختن خانه یا هر سازه دیگری است. هزینه‌هایی وجود دارند که همان ابتدای کار باید از آن‌ها مطلع باشید از جمله :

• هزینه دامنه
• هزینه هاست
• هزینه نرم‌افزارهای ایمیلی
• هزینه قالب درست و حسابی

روز اول که رایتینا شروع به کار کرد، برآوردی از هزینه‌های احتمالی انجام شد اما در نهایت تا اینجای کار بیش از آنچه که فکر می‌کردیم هزینه کردیم. با این وجود از اتفاق پیش آمده اصلاً ناراضی نیستیم چرا که سرمایه‌گذاری روی سایت به عنوان سرمایه‌گذاری برای زندگی خودم نیز به حساب می‌آید. مطمئناً در آینده هر چقدر هزینه بیشتر برای رسیدن به هدف نهایی لازم باشد هم انجام می‌دهم تا رایتینا بهتر از آنچه که امروز است، شود.

بیشترین هزینه‌ای که باید در نظر داشته باشید مربوط به ابزارها و همچنین قالب سایت است. کم خرج کردن برای ابزار و قالب نشان از زرنگی شما نیست. چرا که ابزار ناکارآمد یا قالب ناکارآمد مانند استفاده از مصالح نادرست و بی‌کیفیت در ساخت خانه است که روزی با یک زلزله نه چندان زیاد ممکن است خسارت‌های زیادی به بار بیاورد.

پس اگر جیبتان خالی است، حداقل هزینه اولیه برای راه‌اندازی سایت را فراهم کنید و در ادامه از منابع مختلف هزینه‌های مربوط به تکمیل و رشد سایت را تأمین نمایید.

نکته پنجم : درآمد زایی از همان ابتدا

کسب درآمد از سایت آن هم روز اول کمی سخت است اما اگر از مسیر درستی کار را شروع کنید و ادامه بدهید می‌توانید در ادامه به آن فکر کنید چرا که سایت میتواند به یک موتور درآمدزایی تبدیل شود که می‌تواند هزینه‌های پیشرفت خودش را خودش بدهد. مثلا میتوانید به این دو فرصت بزرگ درآمد زایی از طریق سایت فکر کنید:

• حق مشاوره
• فروش محصول یا مشارکت در فروش

حق مشاوره برای کسانی که تخصص خاصی در زمینه به خصوصی دارند می‌تواند از همان روز اول منجر به درامد زایی شود. برای مثال اگر مهندس مکانیک هستید و تخصص خاصی دارید که دیگر صنایع به آن نیاز دارند و به دنبال آن می‌گردند، می‌توانید روی سایت خود قسمتی با عنوان مشاوره قرار دهید و حق مشاوره دریافت کنید.

در مورد فروش محصول یا مشارکت در فروش محصول، دو حالت وجود دارد یک اینکه شما خودتان فروشنده باشید و مورد دوم اینکه به دیگر فروشندگان در فروش کمک کنید.

مورد اول مربوط به سایت‌های فروشگاهی آنلاین است که از همان روز اول محصولات را می‌توانند به فروش برسانند. اما مورد دوم برای همه سایت‌ها صادق است به این صورت که شما می‌توانید در ازای دریافت هزینه‌ای از سایت دیگر یا برندی به تبلیغات در مورد محصولات آن‌ها بپردازید. این کار به صورت حرفه‌ای با عنوان بازاریابی اشتراکی یا Affiliate Marketing شناخته می‌شود.

البته در مورد تبلیغات کمی محتاط‌تر عمل کنید چرا که اگر دست به تبلیغ محصولات بی‌کیفیت بزنید در نهایت این سایت شما است که به عنوان مبلغ محصول طرفداران خود را از دست خواهد داد.

نکته ششم: قبل از راه‌اندازی کامل سایت مخاطب داشته باش

بلاگر: مگر می‌شود برای سایتی که هنوز کامل سرپا نشده است مخاطب پیدا کرد؟

رایتینا: چرا که نه.

برای این کار کافی است که بخشی از مطالبی که می‌دانید برای مخاطبان شما جذاب است، (نه همه مقاله را) روی یکی از سایت‌هایی که نویسنده میهمان قبول می‌کنند، منتشر کنید. اما قبل از این کار باید به فکر ساختن یک صفحه فرود درست و حسابی برای خودتان باشید که بتوانید مخاطبان را از سایت‌های دیگر جذب خودتان کنید و ایمیل‌های آن‌ها را دریافت کنید.

برای مثال، مقاله‌ای در مورد نحوه بهینه‌سازی برای موتور های جستجو، می‌نویسید و روی یکی از سایت‌های قبول کننده نویسنده میهمان منتشر می‌کنید. در همین حال صفحه فرود مخصوص همین مطلب را به صورت جذاب و فریبنده برای مخاطبان آماده و لینک آن را در مقاله قرار می‌دهید. منتظر می‌مانید که خوانندگان مقاله شما را خوانده و در نهایت روی لینکی که برای ادامه مطلب قرار دادید، کلیک کنند و جذب صفحه فرود جذاب شما شوند. با این کار به لیست بلند بالایی از ایمیل‌ها خواهید رسید که می‌توانید با شروع به کار سایت، به آن‌ها خبرنامه‌ای در مورد مطالب جدید ارسال کنید و دوباره به سمت خودتان بکشانید.

حالا متوجه شدید که واقعاً می‌توانید برای سایتی که هنوز کامل نشده است، مخاطب داشته باشید؟

نکته هفتم : زیاد نوشتن به معنی موفقیت نیست

اشتباهی که بسیاری از بلاگر های مبتدی انجام می‌دهند این است که این روزها تلاش می‌کنند در روزهای ابتدایی هر طور شده محتوا را کش بدهند و محتواهای طولانی منتشر کنند. درست است که محتوای طولانی به معنی افزایش شانس بازدید مطلب و سئو بهتر است اما کیفیت محتوا چه می‌شود؟

از زاویه دیگر هم می‌توان به این مسئله نگاه کرد، طولانی بودن یا کوتاه بودن مقالات تا اندازه زیادی به دلخواه شما نیست و به مخاطب شما بستگی دارد. برخی از مخاطبان حوصله خواندن مطالب بلند و طویل را ندارند و ترجیح می‌دهند که در چند سطر اول همه چیز گفته شود این در حالی است که مخاطبین مطالب علمی و تاریخی دوست دارند مطلب طولانی و همچنین شامل تمام جزئیات باشد.

پس در مجموع می‌توان گفت، شما به عنوان مدیر سایت یا تولید کننده محتوا باید کفه ترازو میان طولانی بودن مطالب و سئو سایت را به تعادل برسانید. برای اینکه از علاقه مخاطبان خودتان مطلع شوید دو راه پیش روی دارید، یک راه ساده و یک راه دشوار. راه ساده این است که نظرسنجی روی سایت خود قرار دهید و از مخاطبان خود مستقیماً سؤال کنید. راه دشوار این است که مطالب طولانی و کوتاه را در بازه زمانی معین با هم مقایسه کنید و تعداد بازدیدها را یادداشت نمایید.

اگر بازدید مقالات کوتاه بیش از مقالات بلند بود، باید تولید مقالات با محتوای طولانی را تعدیل کنید. اگر برعکس است باید در عین حال که مطالب طولانی‌تری منتشر می‌کنید به یاد داشته باشید که نباید از کیفیت مطالب کاسته شود و طولانی بودن منجر به عدم پیوستگی در کل متن شود.

نکته هشتم : از شکست نترس

شکست برای همه ترسناک است مخصوصاً اگر شکست از جانب کسی یا چیزی باشد که شما به آن تعلق خاطر دارید. سایت بچه شما محسوب می‌شود مسلماً دوست ندارید که شاهد شکست او در مسیر زندگی باشید اما می‌توانید به خودتان این فرصت را بدهید که از شکست‌های خودتان و دیگران استفاده و مشکلات بعدی را قبل از وقوع، پیشگیری کنید.

راه‌اندازی و مدیریت سایت بدون شکست و تجربه غیرممکن است، از این اتفاقات نترسید و با آغوش باز آن‌ها را بپذیرید و درس بگیرید.

نکته نهم : رم در یک شب ساخته نشده است

شما نمی‌توانید یک شبه راه صد ساله را بروید.

اگر شب موقع خواب به سایت رقیب خود نگاه می‌کنید و فکر می‌کنید که فردا صبح می‌توانید به تعداد بازدیدها و مخاطبین او برسید، سخت در اشتباهید چرا که رقیبتان، سال‌ها قبل از شما، روزها و شب‌های طولانی وقت صرف تولید و انتشار مقالات مختلف بر اساس تخصص خود کرده است و اکنون میوه آن را برداشت می‌کند. این به معنی شکست شما نیست، بلکه نشان می‌دهد شما برای رسیدن به او باید دود چراغ بخورید و پیشرفت کنید، همان‌طور که رم در یک شب ساخته نشد.

شاید کسانی باشند که یک شبه توانسته باشند به موفقیت برسند اما تعداد این افراد در مقابل کسان دیگری که تلاش کردند، آن چنان زیاد نیست. به دنبال میانبرهای غیرعادی برای رسیدن به موفقیت نباشید، سعی کنید تلاش، فداکاری و همچنین اشتیاق خودتان را در طول مدتی که به هدفتان نزدیک می‌شوید، زنده نگاه دارید.

البته در این راه نباید از میانبرهایی که حاصل تجربیات دیگران و پیشنهادهای ما است غافل شوید. این میانبرها برای شما به منزله صرفه‌جویی در زمان و هزینه است.

نکته دهم : کمال‌گرایی تا اطلاع ثانویه تعطیل

همه ما دوست داریم که در ابتدای کار اثری بی‌نظیر و کامل خلق کنیم اما در نهایت درصد کمی از ساخته‌های ما یا دستاوردهای مختلف ما می‌توانند بدون عیب باشند. این قانون در مورد سایت هم صادق است. اگر فرض می‌کنید که از روز اول سایت شما کاملاً بدون هیچ عیب و ایرادی جلو برود و رشد کند و نتیجه دهد، سخت در اشتباهید چرا که اغلب سایت‌ها از همان روز اول عالی نبودند و با گذر زمان، با رفع مشکلاتی که پیش می‌آمده و همچنین پیشنهادهایی که در ادامه روی سایت پیاده می‌شده است، بی‌نظیر شده است.

پس شما می‌توانید سایت کامل و بدون ایرادی داشته باشید به شرط آنکه به خودتان و دستاوردتان زمان کافی بدهید که به بلوغ خود نزدیک شود. اگر بعد از 10سال هنوز مشکلات سال اول را داشتید، باید فکر چاره باشید. انسان موجودی است که می‌تواند هر کاری انجام دهد به شرط اینکه به مقدار کافی فکر کند و زمان لازم را در اختیار داشته باشد.

نکته یازدهم: مراقب انگیزه خودت باش

با وجود اینکه سال‌های زیادی است به مدیریت و داشتن سایت مشغول هستم اما هنوز هم گاهی از اوقات نیاز به ترفندهایی برای برگرداندن انگیزه و علاقه‌ام به سایتم هستم. در اینجا چند مورد از همین راهکارها وجود دارد که شما هم می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید:

• برای وقت خودت ارزش قائل باش. وقتی که متوجه باشید زمانی که اکنون از دست می‌دهید می‌تواند به تبدیل به سرمایه و پول شود، هیچ وقت آن را به راحتی از دست نمی‌دادید و تلاش می‌کردید هر ثانیه پربارتر از ثانیه قبل باشید.
• زمانی برای فکر کردن داشته باش. مغز شما یک مثل ماهیچه است و نیاز به استراحت دارد. در طول روز برای خودتان زمان‌هایی به عنوان استراحت و همچنین فکر کردن به موضوعات مختلف تنظیم کنید. این کار علاوه بر استراحت، قدرت خلاقیت شما را دو چندان خواهد کرد.
• اولویت‌بندی داشته باش. زمانی که حس می‌کنید در میان کارهای مختلف دست و پا می‌زنید و به هیچ کدام از آن‌ها نمی‌رسید، از خودتان سؤال کنید چه کاری برای شما در اولویت است و انجام دادن چه کاری برای شما بیش از دیگر کارها اهمیت دارد.
• از افکار و اظهارنظرهای منفی دوری کن. این موارد فقط و فقط انرژی شما را کاهش می‌دهد و به عنوان سرعت‌گیر در مسیر کاری شما عمل می‌کنند. پس هوشمندانه در مقابل آن‌ها ایستادگی کنید و پس بزنید.
• همه حواس‌پرتی‌ها را از بین ببرید. اگر می‌بینید چیزی یا عاملی وجود دارد که حواس شما را از اصل موضوع دور می‌کند، بهتر است این عوامل را محدود کنید. برای مثال اگر زنگ زدن تلفن رشته افکارتان را پاره می‌کند، تلفن را جای دیگری قرار دهید. بزرگ‌ترین عامل حواس‌پرتی فعلی جامعه بشری، موبایل‌ها هستند که باید برای دوری از آن فکری کنید.
• هر روز یک قورباغه بخور. زمانی که از کاری دوری می‌کنید و هر روز آن را به روز دیگر موکول می‌کنید، جز به خودتان به شخص دیگری ضرر نمی‌زنید. بهترین کار این است که با مشکلات مواجه شوید و قورباغه خوری را در لیست کارهایتان قرار دهید.
• از ابزارهای مدیریت استفاده کن. اگر قرار است که مجموعه‌ای از افراد را مدیریت کنید بهتر است از ابزارهای مدیریت گروه‌های دورکاری مانند Trello استفاده کنید.
• چک لیست داشته باش. چک لیستی از مقالاتی که باید منتشر کنید داشته باشید و با هر بار انتشار مقاله، عناوین را خط بزنید.

نکته دوازدهم : گاهی از دیگران کمک بگیر

من کسی هستم که دوست داشتم همه کارهایم را خودم انجام دهم و به دیگران در هیچ زمینه ای وابسته نباشم. اما این عملکردم در مورد سایت باید کمی تغییر می‌کرد. با وجود اینکه همیشه چالش‌ها و سختی‌ها را با جان و دل قبول می‌کردم اما مدیریت سایت و نگهداری از آن چالش‌هایی دارد که نمی‌توان یک تنه در مقابل آن‌ها ایستاد و زمان زیادی برای حل کردن آن‌ها صرف کرد.

ممکن است شما در روزهای اول بتوانید خودتان محتوا تولید کند، ویرایش کنید، منتشر کنید و هر کار دیگری که به فکرتان می‌رسد را انجام دهید اما در نهایت بعد از چند ماه و سال متوجه خواهید شد که عملاً دست تنها هستید و تلی از کارهای انجام نشده روی شما ریخته است. در این موارد شما نیاز به همکار دارید.

ممکن است از یک دوست بخواهید برای شما ویرایش انجام دهد، دوست دیگری محتوا تولید و دیگری آن‌ها را مدیریت کند. مردم به هم کمک می‌کنند و با هم پیشرفت می‌کنند. شما هم می‌توانید به همکاران خودتان مشاوره‌های رایگان و هزینه‌های کافی پرداخت کنید. با این کار، آنچه عاید شما می‌شود صرفه‌جویی در زمان، هزینه و همچنین استرس کمتر است.

بهترین گزینه برای استفاده از نیروی همکار در اداره سایت، دورکاری یا فریلنسینگ است. در مورد به کار گیری فریلنسر ها هوشیار باشید چرا که در طول سال‌های اخیر فریلنسر های زیادی در ایران رشد و ظهور کردند که نمی‌توان به همه آن‌ها اعتماد کرد.

نکته سیزدهم: با انتشار محتوا کار تمام نشده است

می‌توانم حس کنم چه احساس خوبی داشتید وقتی اولین محتوا روی سایت خودتان منتشر شد. ساعت‌ها کار کرده بودید، مقاله‌های مختلف را به هم رشته کرده و با قالب دلپذیری در نهایت منتشر کردید. حالا وقت آن شده است که بروید کناری بایستید و شاهد موفقیت خود باشید؟

خبر بد این است که نباید این کار را بکنید. چرا که با این کار، نه تنها هیچ موفقیتی به دست نخواهید آورد بلکه سرخورده هم خواهید شد. محتوای رها شده شما نه بازدید کننده به دست می‌آورد و نه سوددهی کافی برای شما دارد. چاره کار چیست؟ کجای راه را اشتباه رفتید؟

محتوای منتشر شده بدون مراقبت کردن و بررسی آن مانند قرار دادن یک کتاب نفیس در طاقچه است که روز به روز خاک بیشتری روی آن می‌نشیند. شما باید زمان و هزینه کافی برای تبلیغ آنچه که نوشته‌اید صرف کنید. این کار می‌تواند بیشتر از نوشتن محتوا وقت گیر باشد اما در نهایت سوددهی مطلوبی خواهد داشت.

در این راه چند سؤال بزرگ و اساسی است که می‌توانید از خودتان بپرسید:

• مخاطب محتوای شما کیست و چگونه می‌توانید نظرش را جلب کنید؟
• چه محتواهایی برای مخاطبین شما جذابیت بیشتری دارد؟
• چه محتواهایی از سایت رقیب می‌تواند در سایت شما هم خوب عمل کند؟
• مردم در گوگل به دنبال چه چیزی هستند؟
• مردم چه چیزهایی در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارند؟
• چه اینفلوئنسرهایی در حوزه تخصصی من هستند که می‌توانند مطالب من را به اشتراک بگذارند؟
• چطور می‌توانم عناوین خودم را بهبود ببخشم؟

نکته چهاردهم: یادگیری متوقف نمی‌شود و نباید بشود

از اینکه هر روز رایتینا مطالب جدید یاد می‌گیرد و به شما آموزش می‌دهد، خیلی خوشحال است. خواندن مطالب جدید، منتشر کردن مطالب جذاب روز و صحبت در مورد هر آنچه که دیگران دوست دارند بخشی از رسیدن به موفقیت در سایت است. شما به عنوان مدیر سایت نباید از دیگران عقب بمانید. دنیای اینترنت بی‌وقفه در حال پیشرفت است و یک هفته عقب ماندن به معنی باختن کل مسابقه است.

ابزارهای جدید گوگل هر روز به روز می‌شوند و شما باید در جریان آن‌ها باشید چرا که این ابزارها شما را به دیگران نشان می‌دهند.

اگر فکر می‌کنید که با انجام دادن کار روزانه و تکرار به موفقیت می‌رسید، اولین قدم اشتباهتان را برداشته اید و هر آنچه که قبلاً به دست می‌آوردید را به دست خواهید آورد. بنابراین هر روز یاد بگیرد و از این روند خوشحال باشید.

اشتباه کردن بخشی از زندگی است، اگر اشتباه کردید سرافکنده نباشید. اما اگر دوباره اشتباه کردید خودتان را بازخواست کنید تا این روند دیگر تکرار نشود. هر شکست ما را به سمت تکامل و اهدافمان نزدیک می‌کند. یادگیری مهم‌ترین چیز است.